Bulgaristan ilk demokrat cumhurbaşkanı için yasta

Bulgar tarihinin karanlık yüzünü deşifre ederek, 1944’lü yıllardan sonra Bulgaristan’da 40 binden fazla insanın katledildiğini ortaya çıkaran Jelü Jelev son yolculuğuna uğurlandı

Bulgaristan’ın demokrasi ile tanıştığı 1990’lı yıllarda halkın güçlü desteği ile devlet başkanı olan Jelü Jelev yaşama veda etti. Ülkenin demokrat cumhurbaşkanı olan Jelev Komünist iktidarlar tarafından Türk asıllılara reva görülen zulüm ve işkenceye karşı çıkması ile tanınıyor. Türkiye ile geliştirdiği dostluk ilişkileri ile de bilinen ve 79 yaşında hayatını kaybeden Jelü Jelev için 1 günlük yas ilan edildi, ülke genelinde bayraklar yarıya indirildi. Sofya’da bulunan Sv. Aleksandır Nevski Kilisesi’nde düzenlenen cenaze törenine Makedonya, Arnavutluk ve Kosova başta olmak üzere tüm balkan ülkelerinden devlet başkanı ve politikacılar katılırken, Jelev’in Bulgaristan’da her yıl 1 Şubat’ta komünist rejimin kurbanları için düzenlenen saygı gününe denk gelen cenaze töreni bu yanıyla da tarihe geçti.  Jelü Jelev'in cenaze törenine Türkiye'den Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu katıldı ve açılan taziye defterine "Türkiye-Bulgaristan ilişkilerinin zor dönemde iyileştirilmesine en çok vesile olan Jelyü Jelev'in toprağı bol olsun" diye yazdı. Politik kimliğinin yanı sıra aynı zamanda yazar da olan Jelev bu yönüyle de tarihe iz bırakanlardan. ‘Totaliter ikizler’ başlıklı kitabında Komünizm ile Faşizmi aynı rahimde doğan çift yumurtalı ikizlere benzeten Jelü Jelev, Bulgar tarihinin karanlık yüzünü de deşifre ederek, 1944’lü yıllardan sonra Bulgaristan’da 40 binden fazla insanın katledildiğini ortaya çıkaran kişiydi. Dönemin baskıcı sistemine karşı entelektüel kimliği ile oldukça etkileyici bir direniş ortaya koyan Jelev, 1982 yılında Bulgaristan’da faşizmin kademe kademe kuruluş ve yönetim sistemini anlatan kitabını yayınlanmıştı. Üç hafta sonra, komünist sistemle olan benzerliğinden dolayı kitap toplatılmış, ‘art niyetli’ davranmakla suçlanıp sürgüne gönderilmişti. Komünist rejim döneminde Bulgaristan’ın sağduyulu ve muhalif aydını olarak da ünlenen Jelev, bu dönemde Türklere karşı uygulanan baskılara ve asimilasyon politikasına da şiddetle karşı çıkmıştı. Jelev’in ülkeye demokrasinin gelmesiyle 1990’dan sonra yenilenerek tekrar basılan ünlü kitabı ise ülkede en çok okunan kitap olma özelliğinde ve 200 bine yakın satış rakamıyla rekor kırmış durumda.

KOMÜNİST REJİMİN ÇÖKMESİNİ HIZLANDIRDI

Bulgaristan'da 1990-1997 yılları arasında devlet başkanı olan Jelev, 3 Mart 1935 tarihinde Şumnu'nun Veselinovo Köyü'nde doğdu. Sofya Üniversitesi'nin Felsefe Bölümü'nden 1958 yılında mezun olduktan sonra akademik kariyer yapan Jelev, 1982 yılında "Faşizm" adlı kitabını yazdı. Komünist rejim tarafından yasaklanan "Faşizm", aralarında Türkçe'nin de bulunduğu onlarca yabancı dile çevrildi. Jelev, 1988'de Açıklık ve Yeniden Yapılanmayı (Glasnost ve Perestroika) Destekleme Kulübü'nü kurdu. Diğer sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte Jelev'in kurduğu Açıklık ve Yeniden Yapılanmayı Destekleme Kulübü, komünist rejimin çökmesini hızlandırdı. O tarihlerde Bulgaristan'ın en ünlü komünist muhalifi olan Jelev, 1989 yılında yeni kurulan Demokratik Güçler Birliği Partisi'nin lideri oldu. Aynı yıl meclis tarafından cumhurbaşkanlığına getirilen Jelev, 1992 yılında gerçekleştirilen ilk demokratik seçimlerde cumhurbaşkanı seçildi. Devlet başkanlığı görevinde 1997 yılına kadar kalan Jelev, ardından Liberal Alternatif Partisi'ni kurdu ancak parti aynı yıl gerçekleştirilen genel seçimlerde başarı gösteremedi.  

İsmail KORKMAZ