Moldova Cumhuriyeti'nin otonom ve özerk bölgesi Gagauz Yeri için Balkan Rumeli Türkleri Konfederasyon (BRTK) Genel Başkanım Sabri Mutlu'dan davet aldığımda hiç tereddüt etmeden kabul ettim.
İlk ziyaretimi iki yıl önce BRTK'mızın sosyal projesi kapsamında öğrencilere eğitim araç gereçleri ve kıyafet yardımında bulunmak üzere yaptığım Gagavuzya'da çok sıcak bir karşılama yaşamış ve bu duygusal buluşmadan çok etkilenmiştim.
Bana göre Türk tarihinin altın sayfalarından birini yazan ve kendi ülkelerini Gagauzyeri Halk Topluşu olarak tanımlayan bu kardeşlerimiz günümüzde asimilasyona direnen, varolma savaşı veren ender Türk topluluklarından.
Başta Ruslar olmak üzere iletişim ve etkileşimde bulunduğumuz, birlikte yaşam sürdüğümüz diğer tüm milletlerin içerisinde çesitli baskılar ve yaptırımlar sonucu yitip giden, hatta kıyıma uğratılan kadim milletimin her bireyine örnek olacak bir mücadelenin içerisindeler.
Onlar bu günkü siyasi imtiyazlarını 90'lı yıllarda verdikleri barışçıl ve akılcı mücadele ile elde etmişler.
Hem de kaderin bir cilvesi sonucu Rusların da desteği ile.
Gagauzların bu bölgeye ne zaman geldiklerine dair kayda girmiş bir tarih yok.
Akademik bir araştırma konusu aslında.
Biz kendimize dair bildiklerimizin en eski ve büyük bölümünü Çin ve batı kaynaklarından, yakın tarihimize ait kayıtların bir kısmını da Rus kaynaklarını tarayarak öğrenmişiz.
İlk ziyaretimi iki yıl önce BRTK'mızın sosyal projesi kapsamında öğrencilere eğitim araç gereçleri ve kıyafet yardımında bulunmak üzere yaptığım Gagavuzya'da çok sıcak bir karşılama yaşamış ve bu duygusal buluşmadan çok etkilenmiştim.
Bana göre Türk tarihinin altın sayfalarından birini yazan ve kendi ülkelerini Gagauzyeri Halk Topluşu olarak tanımlayan bu kardeşlerimiz günümüzde asimilasyona direnen, varolma savaşı veren ender Türk topluluklarından.
Başta Ruslar olmak üzere iletişim ve etkileşimde bulunduğumuz, birlikte yaşam sürdüğümüz diğer tüm milletlerin içerisinde çesitli baskılar ve yaptırımlar sonucu yitip giden, hatta kıyıma uğratılan kadim milletimin her bireyine örnek olacak bir mücadelenin içerisindeler.
Onlar bu günkü siyasi imtiyazlarını 90'lı yıllarda verdikleri barışçıl ve akılcı mücadele ile elde etmişler.
Hem de kaderin bir cilvesi sonucu Rusların da desteği ile.
Gagauzların bu bölgeye ne zaman geldiklerine dair kayda girmiş bir tarih yok.
Akademik bir araştırma konusu aslında.
Biz kendimize dair bildiklerimizin en eski ve büyük bölümünü Çin ve batı kaynaklarından, yakın tarihimize ait kayıtların bir kısmını da Rus kaynaklarını tarayarak öğrenmişiz.
TÜRKİYE'DE GAGAUZLAR ÜZERİNE BİR AKADEMİK ÇALIŞMA YOK
Gök Oğuzlar ya da diğer adıyla Gagauzlar ile ilgili bir araştırma biz Türkiye Türklerinde neredeyse yok.
Gagauzlar başta Gagavuzya olmak üzere Moldova, Rusya, kuzeydoğu Bulgaristan, Ukrayna, Romanya ve Yunanistan'da yaşamakta.
Son yıllarda Türkiye'ye çalışmak için gelip yerleşen ve ağırlıklı olarak İstanbul'da yaşam süren oldukça önemli bir Gagauz topluluğu da mevcut.
Çoğunluğu Ortodoks Hristiyan bir Türk halkı olan Gagauzların toplam nüfusunun ne kadar olduğu ile ilgili bir veri olmasa da değişik ülkelerde yaşayanları ile beraber sayılarının 500 bin ila 1 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor.
Ayrıca Trakya'nın yerli halkı Müslüman Gacalların ve Marmara, Batı Karadeniz'in yerli halkı olan Manavların Yörük olmayan nüfusunun Gagauzlardan geldiğine inanılmaktadır.
Son yıllarda Türkiye'ye çalışmak için gelip yerleşen ve ağırlıklı olarak İstanbul'da yaşam süren oldukça önemli bir Gagauz topluluğu da mevcut.
Çoğunluğu Ortodoks Hristiyan bir Türk halkı olan Gagauzların toplam nüfusunun ne kadar olduğu ile ilgili bir veri olmasa da değişik ülkelerde yaşayanları ile beraber sayılarının 500 bin ila 1 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor.
Ayrıca Trakya'nın yerli halkı Müslüman Gacalların ve Marmara, Batı Karadeniz'in yerli halkı olan Manavların Yörük olmayan nüfusunun Gagauzlardan geldiğine inanılmaktadır.
EN GENİŞ KAYNAK KOWALSKİ'YE AİT
Gagauzlar üzerine uzun süren araştırmalar yapmış olan Polonyalı bilim insanı Tadeusz Kowalski, Gagauzların kökenini üç tabakaya ayırır:
1- En eski tabaka, kuzeyden gelen bir Türk topluluğunun kalıntısıdır.
2- İkinci tabaka Osmanlıların gelişlerinden daha önceki bir devre uzanan güneyden gelen kuvvetli bir gruptur.
3- Üçüncü tabaka Osmanlı devrinin Türk kolonilerinden ve Türkleşmiş unsurlarından teşekkül eder.
Kowalski'nin tanımlamasına göre; Gagauz topluluğu içine güneyden katılan kitle, Gagauz dilinin karakteristik yapısını etkilemiştir. Gagauzların Hristiyanlığı'nın, kökeni Tuna ötesi olan, kuzeyden gelen eski tabakadan kaynaklandığı, Gagauzlarla büyük benzerlikleri bulunan Deliorman Türklerinin Müslümanlığı'nın ise güney kaynaklı olan "ikinci" ve "üçüncü" tabakadan kaynaklandığı düşünülmektedir.
1- En eski tabaka, kuzeyden gelen bir Türk topluluğunun kalıntısıdır.
2- İkinci tabaka Osmanlıların gelişlerinden daha önceki bir devre uzanan güneyden gelen kuvvetli bir gruptur.
3- Üçüncü tabaka Osmanlı devrinin Türk kolonilerinden ve Türkleşmiş unsurlarından teşekkül eder.
Kowalski'nin tanımlamasına göre; Gagauz topluluğu içine güneyden katılan kitle, Gagauz dilinin karakteristik yapısını etkilemiştir. Gagauzların Hristiyanlığı'nın, kökeni Tuna ötesi olan, kuzeyden gelen eski tabakadan kaynaklandığı, Gagauzlarla büyük benzerlikleri bulunan Deliorman Türklerinin Müslümanlığı'nın ise güney kaynaklı olan "ikinci" ve "üçüncü" tabakadan kaynaklandığı düşünülmektedir.
NET BİR TARİHÇE YOK
Gagavuzların ilk tabakasını oluşturan boy veya boylar hakkında farklı görüşler ileri sürülmüştür.
Buna göre Gagavuzların en eski tabakasını, kuzeyden gelen Türk topluluğunu Çek tarihçi Jireçek Kumanlara, Bulgar tarihçi Mladenov Asparuh Bulgarlarına (İdil Bulgarları), Kumanlara ve Oğuzlara, Çek arkeoloğu Şkorpil kardeşler Asparuh Bulgarlarına, Bulgar Petko R. Slaveikov Peçeneklere ve Kumanlara, Romanyalı St. Georkesku Kumanlara ve Oğuzlara dayandırmaktadır.
Yine Kowalski'nin güney kaynaklı olarak tanımladığı ikinci grup ise, Balaşçev'in Seyyid Lokman Oğuznâmesi'ne dayanarak ileri sürdüğü Paul Wittek'in ise Yazıcıoğlu Ali'nin Selçuknâmesi'ne dayanarak geliştirdiği II. İzzeddin Keykavus ve Sarı Saltuk ile Balkanlar'a geçen Selçuklu Türklerinin Hristiyanlaştırıldığı düşüncesine bağlanmaktadır.
KARAMAN TÜRKLERİ'NİN İZİ
Üçüncü tabakanın ise, Anadolu'ya Müslüman Türklerden önce yerleşmiş ve çeşitli nedenlerle Hristiyanlaşmış Karamanlılardan bazı grupların, Osmanlı döneminde Balkanlar'a göç ederek Gagavuz Türkleri ile kaynaşmaları sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Çek K. Jireçek, 11.-13. yüzyıllar arasında Balkanlar ve Orta Avrupa'da derin izler bırakan Kumanların Gagavuzların atası olduğunu düşünmektedir.
Ayrıca Bulgar Petko R. Slaveikov ve Romanyalı St. Georgesku gibi bazı araştırmacılar Gagavuzların etnik yapısı üzerinde Kumanların çok büyük payı olduğunu ifâde etmektedirler.
RUS ÇARLARI, LENİN VE STALİN FARKI
Bildiğimiz onlara öncesinde Rus Çarlarının sonrasında da Lenin'in sahip çıktığı.
Satalin'in Türk topluluklar ve özellikle Ahıska Türkleri için oluşturduğu kıyım politikası kendini burada da hissettirmiş.
Gagavuzyeri'nden onbinlerce insanı iş gücü ihtiyacı bahanesi ile zorunlu olarak Basarabya'da Dombaz (Doneks)'a kömür madenlerine göndermişler, burası başta olmak üzere birçok yere dağıtmışlar.
Hatta Sibirya içlerine kadar uzanan bu dağıtmada yerlerinden yurtlarından edilen bu insanların büyük bölümünden bir daha haber alınamamış.
ÇOK BARIŞÇIL BİR TOPLULUK
Pek azının geriye Gagavuz topraklarına geri dönebildiklerinin hatıraları hala canlı ve evlatlarının, torunlarının bize aktarımı ile yaşıyor adeta.
Türk dünyasına ait bu elit ve küçük topluluk Ortodoks Hristiyan.
Belki bu yüzden, belki de çok barışçıl ve çalışkan oldukları için bu bölgede varlıklarını muhafaza edebilmişler.
Ama çok ilginçtir ki yoğun olarak Bulgaristan'ın Varna ve Burgaz kentleri başta olmak üzere Yunanistan dahil Balkanların bir çok bölgesinde yaşam süren bu insanlarımızın ortak bir ulusal duruşları ve milli, kültürel, sosyal hakları ile ilgili talepleri hiç olmamış.
En azından ben bu konuda böyle bir kayda rastlamadım.
Sadece Moldova'da, yani burada yaşayanların böyle bir çıkışları ve haklarını kısmen de elde etmeleri sözkonusu.
DİĞER MİLLETLER İLE İÇ İÇE BİR YAŞAMLARI VAR
Burada Moldovanlar, Ruslar, Bulgarlar, Ukraynalılar, 'çıfıt' dedikleri Museviler ve hatta çingeneler ile iç içe ortak bir yaşamları var.
Burada Ruslar ile karışmış Ukraynalılara da Hahol diyorlar.
Karışık evlilikler de oldukça fazla ve dikkati çekiyor ancak yine de Gagavuz, yani Türk milli kimliklerini korumak için büyük çaba içerisindeler.
Yeni nesillere okullarda Gagavuzca, yani Türk dili de öğretiliyor.
Konuştukları Türkçenin lehçesi bizim Kuzey Bulgaristan'da konuştuğumuz Türkçe ile bire bir aynı.
Gagavuzya'da kendi dillerinde televizyon ve radyo yayınları ile medyaları da var.
Sanatçılar ana dillerinde beste yapıp şarkılarını anadillerinde söylüyor.
Türkiye'nin dışında Türkçe kelime duymak, şarkı dinlemek, etkinlik izlemek de ayrı bir mutluluk ve keyif.
Tarifi imkansız.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder